Bijna één op de vijf zzp’ers in creatieve beroepen ziet het inkomen teruglopen als gevolg van de opkomst van generatieve AI. Ook neemt voor deze groep het aantal opdrachten af en verandert de aard van het werk. Dat blijkt uit onderzoek van De Creatieve Coalitie en de Boekmanstichting onder ruim zevenhonderd werkenden in de culturele en creatieve sector.
Van de zzp’ers geeft 18 procent aan dat het inkomen is gedaald sinds generatieve AI breed wordt toegepast. Een vergelijkbaar aandeel ziet het aantal opdrachten afnemen. Daarnaast verwacht 65 procent dat de werkgelegenheid in het eigen beroep of de sector de komende vijf jaar verder onder druk komt te staan. Het gaat onder meer om schrijvers, stemacteurs, illustratoren, vertalers, componisten, cameramensen en filmmakers.
Werknemers in de culturele en creatieve sector zijn beduidend positiever over generatieve AI. Zij zien toepassingen vooral als hulpmiddel om efficiënter te werken en werkzaamheden te ondersteunen. Die houding contrasteert met die van zzp’ers, die vaker directe gevolgen ervaren voor hun inkomen en positie op de arbeidsmarkt.
“Generatieve AI vergroot zo de ongelijkheid”, zegt Sita Struijke, onderzoeker bij de Boekmanstichting. “De resultaten laten zien dat bestaande ongelijkheden in de sector versterkt worden, waarbij de toch al kwetsbare positie van zzp’ers verder onder druk komt te staan.”
Uit het onderzoek blijkt dat niet alleen de hoeveelheid werk verandert, maar ook de inhoud ervan. Creatieve professionals worden minder vaak gevraagd om vanaf het begin mee te denken over concept, inhoud of strategie. In plaats daarvan worden zij vaker pas aan het einde van een traject ingeschakeld om door AI gegenereerd materiaal te controleren, corrigeren of technisch uit te werken.
"Opdrachtgevers gebruiken generatieve AI voor conceptualisering en uitwerking. Daarna schakelen zij zzp'ers in om het recht te trekken," zegt Nanja van Rijsse, kennisadviseur van De Creatieve Coalitie. "Daarmee verliest een zzp'er zeggenschap over het op te leveren eindproduct en komt creativiteit in het maakproces onder druk te staan", vult Thomas Drissen aan, directeur van De Creatieve Coalitie.
Met name schrijvers, editors en componisten geven aan dat zij vaker worden ingezet voor het nalopen van door AI gegenereerd werk, in plaats van voor het zelf schrijven of creëren. Hoewel dit controlewerk veel tijd kan kosten, staat er volgens respondenten vaak een lager tarief tegenover.
Een meerderheid van de respondenten ziet de noodzaak van aanvullende ondersteuning. Zo geeft 57 procent aan voorstander te zijn van een transitiefonds voor werkenden in de culturele en creatieve sector. Daarbij is behoefte aan scholing, bijscholing en omscholing, om makers te leren omgaan met de gevolgen van generatieve AI voor hun werk.
“De markt investeert nu vooral in de technologische kant van generatieve AI en vergeet daarbij de mensen,” zegt Drissen. “Wie verdient aan generatieve AI, zou ook moeten bijdragen aan de makers achter deze technologie. Dat is geen rem op innovatie, maar een voorwaarde voor eerlijke innovatie.”
In de culturele en creatieve sector werken ruim 300.000 mensen. Het merendeel werkt als zzp’er. Het onderzoek is gebaseerd op zelfrapportage en brengt in kaart hoe werkenden in de sector de impact van generatieve AI op hun werk en inkomen ervaren. Een deel van de respondenten geeft aan de gevolgen nog moeilijk te kunnen overzien, maar onder zelfstandigen is de ervaren impact nu al aanzienlijk.
Naar het onderzoek van de Boekmanstichting
Federatie Beeldrechten heeft een optout opgezet. Wil jij als beeldmaker dat jouw werk niet voor verdere training van AI gebruikt wordt? Opt dan nu uit!
Als niet-lid kan je op de hoogte blijven van de activiteiten van de BBK via de nieuwsbrief voor niet-leden.
